Ngành F&B tại Việt Nam đang đối diện với một nghịch lý đáng chú ý: Dù có tới hơn 3 triệu lao động tham gia, nhưng vẫn xảy ra tình trạng “khát” nhân sự chất lượng. Nguyên nhân chủ yếu là do phần lớn lực lượng lao động này thiếu trình độ chuyên môn, kỹ năng mềm cần thiết, và thiếu sự gắn bó lâu dài với công việc.
Dồi dào nhưng thiếu chất lượng
Theo báo cáo thị trường của iPOS.vn về ngành kinh doanh ẩm thực trong nửa đầu năm 2024, có gần 3 triệu người đang làm việc trong lĩnh vực F&B tại Việt Nam. Tuy nhiên, dù có nguồn lao động phong phú, doanh nghiệp vẫn đau đầu với việc tìm kiếm những nhân sự phù hợp để đảm nhận các vị trí quan trọng.
Một thực tế đáng chú ý là phần lớn lao động trong ngành F&B là những người làm việc bán thời gian, chủ yếu là học sinh và sinh viên, chiếm khoảng 2,35 triệu người trong tổng số lao động. Nhóm lao động này đóng vai trò quan trọng trong việc vận hành các doanh nghiệp F&B, nhờ chi phí thấp và khả năng đáp ứng đa dạng mô hình kinh doanh. Tuy nhiên, số lượng nhân sự toàn thời gian, vốn chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn và khu du lịch, lại khá hạn chế.
Nhân lực trẻ nhưng thiếu kỹ năng
Các doanh nghiệp trong ngành F&B đang phụ thuộc nhiều vào lực lượng lao động trẻ, chủ yếu ở độ tuổi từ 19-22, với gần 82% đang trong quá trình học tập. Đối với nhóm tuổi từ 16-18, mặc dù chưa đủ tuổi lao động chính thức, nhưng họ vẫn tham gia vào ngành này để tích lũy kinh nghiệm và kiếm thêm thu nhập. Đáng chú ý, tỷ lệ nhân sự lớn tuổi hơn, từ 26 trở lên, cũng không nhiều và thường họ tham gia vào các khóa học nâng cao tay nghề để chuyển việc hoặc thăng tiến trong công việc.
Một vấn đề nổi bật khác là tính kiêm nhiệm công việc trong ngành F&B khá cao. Theo khảo sát của iPOS.vn, chỉ khoảng 20% nhân sự làm đúng vị trí công việc ban đầu. Đặc biệt, vị trí thu ngân thường được nhân viên pha chế hoặc phục vụ kiêm nhiệm, điều này khá phổ biến trong các nhà hàng dịch vụ đầy đủ.
Thiếu ổn định và khó khăn trong tuyển dụng
Mặc dù có nguồn nhân sự dồi dào, việc tìm kiếm và giữ chân những nhân viên có trình độ và kỹ năng phù hợp vẫn là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp F&B. Việc thiếu kỹ năng mềm và không đáp ứng được yêu cầu tay nghề là lý do khiến 21% và 17% doanh nghiệp tham gia khảo sát của iPOS.vn gặp khó khăn trong tuyển dụng.
Dù mức lương không phải là yếu tố chính dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân sự (chỉ 5,5% doanh nghiệp cho rằng chi phí lương không đáp ứng được mong muốn của nhân sự), nhưng việc sẵn sàng chi trả cao hơn để thu hút nhân tài có trình độ đang dần trở thành xu hướng trong ngành.
Vòng đời nhân sự ngắn và hệ quả
Tình trạng thiếu ổn định trong lao động ngành F&B cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Tỷ lệ nhân viên làm việc dưới 1 năm chiếm hơn 84%, trong khi chỉ có 4% gắn bó với công việc trên 2 năm. Điều này không chỉ tạo ra khó khăn trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp mà còn làm gia tăng chi phí tuyển dụng và giảm hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Vòng đời làm việc ngắn trong ngành F&B là hệ quả của nhiều yếu tố, từ mức lương và phúc lợi chưa đủ hấp dẫn, đến điều kiện làm việc khắc nghiệt và cơ hội thăng tiến hạn chế. Để giải quyết tình trạng này, iPOS.vn đề xuất rằng các doanh nghiệp cần xem xét lại chính sách nhân sự của mình, không chỉ để thu hút mà còn giữ chân những nhân tài có tiềm năng. Đồng thời, việc xây dựng một môi trường làm việc chuyên nghiệp, thân thiện và có cơ hội phát triển sẽ là yếu tố quan trọng giúp ngành F&B vượt qua thách thức này.